Η ιστορία της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας. Ίσως χρήσιμη στους πολλούς για το μέλλον!
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Pευματολόγος, (www.myoskeletiko.com).
Η γενική εντύπωση που επικρατεί, πολλά χρόνια τώρα, ανάμεσα στους ρευματολόγους και τους ασχολούμενους με τα νοσήματα του μυοσκελετικού συστήματος, είναι ότι η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα αποτελεί μια «καινούργια» νόσο, που εμφανίστηκε τα τελευταία 250 χρόνια ως αποτέλεσμα μιας ιογενούς λοίμωξης από κάποιο πρωτοεμφανιζόμενο τότε ιό σε άτομα με γενετική προδιάθεση. Οι πιο απαισιόδοξοι μάλιστα αναμένουν την νόσο που θα φέρει στο άμεσο μέλλον η πρόσφατη πανδημία του COVID-19 στην ανθρωπότητα. Τα τελευταία χρόνια κάποιοι, στηριζόμενοι στη μείωση του αριθμού των χειρουργικών επεμβάσεων για την αντιμετώπιση των αρθρικών παραμορφώσεων και οστικών βλαβών της νόσου, πιστεύουν ότι υπάρχει μια προοδευτική μείωση των περιστατικών και ότι έχει ξεκινήσει μια «αυτόματη» εξάλειψη της νόσου ή τουλάχιστον ότι οι νέες περιπτώσεις της Ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι πολύ πιο ήπιες από τις παλαιότερες, όπως συμβαίνει σε κάποιες ιογενείς λοιμώξεις. Χωρίς βέβαια να υπολογίζουν ότι όλα αυτά είναι απότοκα της επανάστασης που έφερε στην θεραπεία και στην πρόγνωση η πρόοδος της φαρμακολογίας όπως και η εντυπωσιακή εξέλιξη των ειδικών εργαστηριακών εξετάσεων.
Δυστυχώς ή ευτυχώς τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Τα ευρήματα αρχαιολογικών ερευνών οδηγούν σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα. Η απουσία της νόσου, πριν από το 1700 μ.Χ. περίπου στην Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, επιβεβαιώθηκε από την σπανιότητα ή την απουσία αντίστοιχων οστικών αλλοιώσεων σε περισσότερους από 25.000 σκελετούς από τις παραπάνω περιοχές. Σε πολλούς από αυτούς, οι αλλοιώσεις οι οποίες διαπιστώθηκαν οφείλονταν σε πολυαρθρικές μορφές ουρικής αρθρίτιδας ή αγκυλωτικής σπονδυλαρθρίτιδας που είναι γνωστό ότι ενδημούν στις αντίστοιχες περιοχές από το 3.000 έως το 2.000 π.Χ. μέχρι σήμερα.
Η μεγάλη ανατροπή στη ροή της ιστορίας της νόσου έγινε όταν στην περιοχή του Tennessee των ΗΠΑ βρέθηκαν σκελετοί ινδιάνων, που χρονολογήθηκαν πριν από το 4500 π.Χ. και οι οποίοι παρουσίαζαν τυπικές οστικές αλλοιώσεις χρόνιας Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας. Ακόμη έχει αναφερθεί ότι μια περιγραφή νόσου, που πιθανόν να αφορά Ρευματοειδή Αρθρίτιδα ανακαλύφθηκε και σε ένα ινδιάνικο κείμενο (CarakaSamhita) που χρονολογείται περίπου στο 123 μ.Χ. Ο αρχαίος συγγραφέας περιγράφει μια νόσο που προσβάλλει τις αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών, μετά επεκτείνεται σε όλες τις αρθρώσεις και προκαλεί απώλεια της όρεξης και μερικές φορές πυρετό.
Στηριζόμενος στα ευρήματα αυτά, ο Rothschild διατύπωσε την άποψη ότι η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα είναι μια νόσος που υπήρχε στον Νέο Κόσμο, από πολύ παλιά (doi: 10.1016/j.hcl.2010.09.006). Δηλαδή μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο (1400 μ.Χ.) και τις μεγάλες ανταλλαγές πληθυσμών που ακολούθησαν, η νόσος μετανάστευσε στην Ευρώπη, όπου άρχισε να προσβάλλει προοδευτικά όλο και περισσότερους ανθρώπους και τελικά να απομονωθεί νοσολογικά και να περιγραφεί για πρώτη φορά το 1.800 μ.Χ. από τον AugustinJacobLandré-Beauvais, νεαρό γιατρό, (28 ετών), ο οποίος δούλευε στο τότε άσυλο Saltpêtrière, και νυν μεγάλο Νοσοκομείο, στο Παρίσι. Η νόσος λοιπόν ξεκίνησε από την Αμερική, ήρθε στην Ευρώπη και αφού γιγαντώθηκε επέστρεψε στην Αμερική. Η αλήθεια είναι ότι τις επόμενες δεκαετίες, μετά το ταξίδι του Κολόμβου, άρχισαν να εμφανίζονται ζωγραφικοί πίνακες ονομαστών ζωγράφων, όπως π.χ. του Roubens, του Rembrandt , του Βαν Γκονγκ και άλλων όπου φαίνεται καθαρά ότι κάποια μοντέλα τους έπασχαν από Ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Πάντως για τυπικούς λόγους, μια και είμαστε Έλληνες και «εάν δεν επαινέσεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει» θα πρέπει να αναφέρουμε μια περιγραφή του Ιπποκράτη της κλινικής εικόνας ενός ασθενούς η οποία μοιάζει πολύ σαν να έπασχε από Ρευματοειδή Αρθρίτιδα. Ο Ιπποκράτης γράφει «…Ο ασθενής έπασχε από μια αρθρίτιδα που γενικά εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των τριάντα πέντε ετών και στην οποία συχνά δεν υπάρχει μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ της προσβολής των χεριών, τα οποία στην εξέλιξη γίνονται λεπτά και χάνουν την σάρκα τους ενώ στην συνέχεια η αρθρίτιδα τους περνά στα πόδια μετακινείται στους αγκώνες και τα γόνατα, και μετά από αυτά προσβάλλεται η άρθρωση του ισχίου. Είναι απίστευτο πόσο γρήγορα εξαπλώνεται η φλεγμονή…» (CopemanW.S.C. AShortHistoryofGout. BerkeleyandLosAngeles: UniversityofCaliforniaPress; 1964).
Μετά τον Ιπποκράτη και άλλοι συγγραφείς, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί κ.ά. έχουν περιγράψει παρόμοιες κλινικές εικόνες τις οποίες όμως απέδιδαν σε μια πολυαρθρική μορφή μιας Ουρικής αρθρίτιδας.
Στην Ευρώπη, αναφέρεται ότι το 1859 ο AlfredGarrod περιγράφει δύο διαφορετικές παθήσεις, την Φυσική Ουρική Αρθρίτιδα και την Ρευματοειδή Ουρική Αρθρίτιδα. Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι ο 4ος γιός του, ο ArchibaldGarrod, το 1890 να πεισθεί ότι η δεύτερη είναι διαφορετική νόσος και να επιλέξει να της δώσει το όνομα Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (“RheumatoidArthritis”) και να την διαχωρίσει απόλα τα ονόματα που κυκλοφορούσαν μέχρι τότε γιαυτή την νοσολογική οντότητα (Garrod, A. E. (1890). Atreatiseonrheumatismandrheumatoidarthritis. Griffin).
Εάν όμως η νόσος πρωτοεκδηλώθηκε στην Ευρώπη μετά το 16ο αιώνα λογικό είναι να υποθέσει κάποιος θα έπρεπε να οφείλεται σε κάποιον περιβαλλοντικό παράγοντα, ο οποίος δεν υπήρχε προηγούμενα. Σε αυτή την περίπτωση ένας καινούργιος ιός, ο οποίος προκάλεσε μια σχετική γονιδιακή μετάλλαξη και που προσβάλλει άτομα με το κατάλληλο γενετικό υπόστρωμα είναι μια πιθανή ερμηνεία της γέννησης της νόσου.
Εάν πάρουμε βέβαια την πιθανότητα η νόσος να πρωτοεμφανίσθηκε στις ΗΠΑ, τότε τα παραπάνω δείχνουν ότι, για χιλιετίες, η νόσος υπήρχε μεν αλλά επειδή είχε περιοριστεί σε μια μικρή απομονωμένη περιοχή των ΗΠΑ, δεν είχε απλωθεί στον υπόλοιπο κόσμο. Επομένως πλην της Σύφιλης και της Ελονοσίας που ήρθε από την Αμερική μετά τον Κολόμβο μας ήρθε και η Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Εμείς οι Ευρωπαίοι για να μην θεωρηθούμε αγενείς τους προσφέραμε την ευλογιά, τον τύφο, την ιλαρά, την διφθερίτιδα κ.ά. και τους αποδεκατίσαμε κάνοντας εύκολη την κατάκτηση τους.
Επισήμως ο όρος Ρευματοειδής Αρθρίτις χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1922 και επισήμως ταυτίστηκε με μία πολυαρθρική νόσο των αρθρώσεων. Η Αμερικανική και η Ευρωπαϊκή Ρευματολογική εταιρεία καθόρισαν τα διαγνωστικά και θεραπευτικά κριτήρια τα έτη 1958 και 1987.
Η ιστορία της Ρευματοειδούς αρθρίτιδας ίσως δεν είναι χρήσιμη για το παρόν αλλά ίσως είναι πολύ χρήσιμη για το μέλλον.