Μπορείτε να ορίσετε τι είναι πόνος;;;

Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www.myoskeletiko.com).

Ενα από τα κομβικά διαχρονικά προβλήματα το οποίο δεν έχει λυθεί ακόμη είναι ο ορισμός του πόνου. Ας αναλύσουμε τον επίσημο διεθνή ορισμό του όπως τον έδωσε η IASP (International Associationforthe Studyof Pain) το 1979 (MerskeyH. 2007, doi: 10.1016/j.mcna.2006.10.009).  Σύμφωνα με αυτόν: «πόνος είναι µία δυσάρεστη αισθητική και συναισθηµατική εµπειρία,  η οποία σχετίζεται  µε  πραγµατική ή δυνητική ιστική βλάβη ή περιγράφεται από τον ασθενή µε τους όρους µιας τέτοιας βλάβης».

Πρόκειται για έναν ορισμό ο οποίος δεν στηρίζεται σε αυστηρά επιστημονικά παθοφυσιολογικά  κριτήρια, αλλά καλύπτει «πολιτικά» την ανεπάρκεια μας. Ο πόνος είναι ένα καθαρά υποκειμενικό αίσθημα. Κάθε ένας από εμάς βιώνει τον πόνο διαφορετικά και ανάλογα με τις προσωπικές εμπειρίες του. Αρα ο κάθε άνθρωπος ορίζει τον πόνο διαφορετικά και ο πόνος του ενός δεν μοιάζει με τον πόνο του άλλου. Κλινικές εκδηλώσεις όπως π.χ. το κλάμα, οι κραυγές, τα βογγητά ή ο σιωπηλός πόνος κ.ά. οι οποίες συνοδεύουν τον πόνο, είναι φαινομενικά παρόμοιες σε κάθε άτομο, αλλά η ένταση, η χροιά και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους εξαρτώνται από την προσωπικότητα, την κοινωνική θέση, την καλλιέργεια, την μόρφωση, τα πνευματικά και φιλοσοφικά πιστεύω του και άλλους πολλούς υλικούς και άϋλους παράγοντες. Ο πόνος είναι αδύνατον να μετρηθεί και δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια αντικειμενική εργαστηριακή ή κλινική εξέταση η οποία να μετρά με ακρίβεια την ένταση του ώστε ο πόνος ενός ατόμου να μπορεί να συγκριθεί αντικειμενικά με τον πόνο ενός άλλου. Δεν είναι πάντα μια προειδοποίηση σωματικού κινδύνου ένας πόνος, ούτε η ένταση του προκαθορίζει την επικινδυνότητα μιας βλάβης. Ο πόνος της γέννας είναι ισχυρότατος σε ορισμένες γυναίκες, αλλά η ένταση του δεν χαρακτηρίζει κάποια επικίνδυνη βλάβη. Αντίστροφα μια θανατηφόρα πάθηση είναι δυνατόν να εξελίσσεται χωρίς πόνο μέχρι το τέλος.

Η παυσίπονη δράση ενός φαρμάκου έχει τρία χρώματα, άσπρο, μαύρο και γκρίζο, με άπειρες ενδιάμεσες παραλλαγές, διαφορετικές σε κάθε άνθρωπο και με βάση τα τρία αυτά χρώματα αξιολογούμε, πάντα κατά προσέγγιση, την αποτελεσματικότητα μιας αναλγητικής θεραπείας.

Τα πράγματα είναι πιο εύκολα όταν μιλάμε για σωματικό πόνο δηλαδή τον πόνο ενός οργάνου του σώματος μας, τι γίνεται όμως όταν προσπαθούμε να χαρακτηρίσουμε έναν «ψυχογενή πόνο», έναν «κοινωνικό πόνο», έναν «νοητικό» πόνο και κάποιες άλλες πιο σπάνιες παραλλαγές. Πως θα εξηγήσει κάποιος με αντικειμενικά κριτήρια τον έντονο εσωτερικό πόνο τον οποίο αισθάνεται κάποιος όταν χάνει ένα αγαπημένο του πρόσωπο ή τον πόνο τον οποίο προκαλεί μια ερωτική απογοήτευση; Πως θα ερμηνεύσει κάποιος με παθοφυσιολογικά κριτήρια τον πόνο τον οποίο αισθάνεται κάποιο παιδί από το συνεχές bullying των συμμαθητών του; Πως θα περιγράψει κάποιος την αναλγησία την οποία προκαλεί το φαινόμενο placebo και την υπεραλγησία του φαινόμενου nocebo; 

Επομένως ένας αξιόλογος με επιστημονικά κριτήρια ορισμός του πόνου, όπως και ένας ακριβής υπολογισμός της έντασης όλων των μορφών του είναι πρακτικά αδύνατος.

Η μόνη λύση η οποία μας απομένει είναι να μελετήσουμε τον πόνο με καθαρά παθοφυσιολογικά κριτήρια και να δούμε μήπως κάποιοι από τους μη σωματικούς πόνους έχουν πιθανότητα να ερμηνευθούν μέσα από αυτό το πλαίσιο. Ο πόνος είναι και αυτός μια αίσθηση όπως οι άλλες (όραση, όσφρηση, ακοή, αφή και γεύση), ίσως η 6η αίσθηση, διαθέτει δικούς του υποδοχείς στην περιφέρεια, νεύρα και αισθητικά δεμάτια ινών τα οποία οδηγούν τα ηλεκτρικά σήματα του διαμέσου του νωτιαίου μυελού προς τον εγκέφαλο, όπου ειδικές γιαυτόν περιοχές τον αναγνωρίζουν, τον αξιολογούν και τον επενδύουν συναισθηματικά. Το τελικό ερώτημα είναι: Υπάρχει κάποιο κέντρο σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου το οποίο τα  ρυθμίζει όλα αυτά και πως το επηρεάζουμε;;;

Μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούμε να κατανοήσουμε τον πόνο. Ο κοινός νους είναι αυτός ο οποίος θα κρίνει ορθολογιστικά τον πόνο χρησιμοποιώντας λέξεις και σύμβολα τα οποία χρησιμοποιούμε για την κατανόηση των άλλων 5 αισθήσεων.

Στο μέλλον ίσως αλλάξουν τα πράγματα, μέχρι τότε ας χρησιμοποιήσουμε την άποψη του Αμερικανού συγγραφέα Τρούμαν Καπότε: Μόνο ένα έργο τέχνης είναι έργο μυστηρίου, ακραίας μαγείας. Ο,τιδήποτε άλλο είναι είτε αριθμητική, είτε βιολογία.