Στην οσφυαλγία δίνουμε οπιοειδή ή όχι; Εσείς τι πιστεύετε;
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www.myoskeletiko.com)
Χρόνια τώρα έχουν γίνει εκατοντάδες μελέτες σε μια προσπάθεια να καθιερωθούν τα οπιοειδή, οποιασδήποτε χημικής σύστασης, μορφής και δόσης για την θεραπεία της οξείας και χρόνιας οσφυαλγίας. Η προσπάθεια αυτή από πλευράς φαρμακευτικών εταιρειών είναι πολύ λογική διότι η οσφυαλγία είναι μια τεράστια αγορά και διότι στατιστικά είναι ο πιο συχνός χρόνιος πόνος στους ανθρώπους. Η οσφυαλγία είναι ένας πόνος που εμφανίστηκε από τότε που ο άνθρωπος αποφάσισε να εγκαταλείψει την τετράποδη βάδιση και να γίνει δίποδο ον και θα συνεχίσει να υπάρχει όσο η εξέλιξη δεν έχει βρει ακόμη ένα τρόπο για να τον διορθώσει, παρεμβαίνοντας με κάποια γονιδιακή επέμβαση που θα αφορά την δομή της σπονδυλικής στήλης.
Η οξεία οσφυαλγία δεν είναι τόσο μεγάλο πρόβλημα, διότι με κάποιο ήπιο μη οπιοειδές αναλγητικό όπως η παρακεταμόλη ή/και κάποιο μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες για λίγες ημέρες σε συνδυασμό με μια λογική αντιμετώπιση του αιτίου που την προκάλεσε και με ξεκούραση του ασθενούς μόνο για 2-3 ημέρες, σε μεγάλο ποσοστό συνήθως παρέρχεται. Το τεράστιο πρόβλημα είναι η χρόνια οσφυαλγία αυτή που υφίσταται για πάνω από 3 μήνες μέχρι και χρόνια, την οποία καμιά κλασική φαρμακευτική, συμπληρωματική, εναλλακτική ή παραδοσιακή θεραπεία δεν έχει κατορθώσει να την αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα. Ακόμη και η άποψη του Ιπποκράτη «Οκόσα φάρμακα ουκ ιήται, σίδηρος ιήται…», απέτυχε διότι ούτε η όποια χειρουργική θεραπεία που έχει εφαρμοσθεί μέχρι πρόσφατα έχει δώσει θετικά μακροχρόνια θεραπευτικά αποτελέσματα. Άρα η χρόνια οσφυαλγία μάλλον θα πρέπει να χαρακτηρισθεί μια ανίατη ασθένεια όπως χαρακτηρίζει και ο Ιπποκράτης αυτές τις περιπτώσεις όπου όλα έχουν εφαρμοσθεί και αποτύχει «ταύτα χρη νομίζειν ανίητα». Πράγματι όχι μία αλλά πολλές εξαιρετικές επιδημιολογικές μελέτες ανασκόπησης, 120 και πλέον διαφορετικών φαρμάκων, φυσιοθεραπευτικών χειρισμών ή χειρουργικών τεχνικών, οι οποίες έχουν δημοσιευθεί και στα συμπεράσματά τους καταλήγουν ότι έχουν πολύ καλά αποτελέσματα, δεν έχουν κατορθώσει να επιβεβαιωθούν και να καθιερωθούν.
Αλλά για την χρόνια οσφυαλγία έχουμε γράψει άλλη φορά. Ας δούμε τώρα εάν τα οπιοειδή ή οπιούχα, δρουν στην οξεία οσφυαλγία. Μια τέτοια μελέτη είναι και η OPAL από την Αυστραλία, η οποία είναι διπλή τυφλή σε 347 ασθενείς οι οποίοι έπασχαν από οξεία οσφυαλγία ή αυχεναλγίας για λιγότερο από 3 μήνες. Αφού τυχαιοποιήθηκαν οι μισοί έλαβαν οπιοειδές (oxycodone μέχρι 20 mg/ημέρα) ή placebo για 6 εβδομάδες. Στο τέλος της θεραπείας το θεραπευτικό παυσίπονο αποτέλεσμα για την ομάδα του οπιοειδούς ήταν 2.78 ενώ για το placebo 2.25 (theBriefPainInventory (10-pointscale). Πρακτικά καμία διαφορά.
Όσοι συνέχισαν για 12 μήνες (123 ασθενείς) η διαφορά του πόνου μεταξύ placebo και οπιοειδούς ήταν μεγαλύτερη (1.8 vs 2.4) αλλά πάλι μη στατιστικά σημαντική και το 20% αυτών που ελάμβαναν οπιοειδές εμφάνισαν συμπτώματα εξάρτησης (LancetDOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(23)00404-X).
Νομίζω ότι θα πρέπει τα οποιασδήποτε μορφής οπιοειδή ή οπιούχα να καταργηθούν από την θεραπευτική μας φαρέτρα τόσο της οξείας όσο και της χρόνιας οσφυαλγίας και να ασχοληθούμε εντατικά με την ανεύρεση άλλων μορφών θεραπείας.
Μια πολύ πρόσφατη μελέτη επιβεβαιώνει τα παραπάνω όχι από πλευράς αποτελεσματικότητας αλλά από πλευράς παρενεργειών. Σε ηλικιωμένα άτομα με άνοια ο κίνδυνος θανάτου για τις δύο πρώτες εβδομάδες είναι 11 φορές περισσότερος από τους συνομήλικούς τους που δεν λαμβάνουν οπιοειδή.
Η μελέτη είναι γραμμένη από Δανούς ερευνητές και στηρίζεται στα ονομαστά για την ακρίβεια τους Δανέζικα ιστορικά αρχεία. Η διάρκεια της ήταν 10ετής και τα φάρμακα που μελετήθηκαν ήταν η μορφίνη, η οξυκωδόνη, το φεντανύλ, η υδρομορφίνη κ.ά. Σαν παράδειγμα όσοι χρησιμοποίησαν έμπλαστρα φεντανύλης σαν αρχικό οπιοειδές, το 65% πέθανε εντός των πρώτων 180 ημερών, σε σύγκριση με το 6,7% στην ομάδα αυτών που δεν το πήραν, δηλαδή με 8-πλάσιο κίνδυνο θνησιμότητας, από τους μη εκτεθειμένους -
Για όλα τα οπιοειδή, ο κίνδυνος ήταν μεγαλύτερος τις πρώτες 14 ημέρες, με σχεδόν 11 φορές αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας (aHR, 10,8, 95% CI, 9,74 – 11,99) αλλά παρέμεινε μια διπλάσια αύξηση του κινδύνου μετά τη λήψη οπιοειδών για 90 ημέρες (aHR, 2,32, 95% CI, 2,17 – 2,48). Οι θάνατοι προήλθαν συνήθως από αναπνευστική ανεπάρκεια, πτώσεις κ.ά.(AAIC 2023: Abstract 77103. PresentedJuly 18, 2023).
Νομίζω τόσο από πλευράς αποτελεσματικότητας όσο και από πλευράς ανεπιθύμητων ενεργειών θα πρέπει οποιασδήποτε μορφής οπιοειδή ή οπιούχα να καταργηθούν από την θεραπευτική μας φαρέτρα τόσο της οξείας όσο και της χρόνιας οσφυαλγίας και να ασχοληθούμε εντατικά με την ανεύρεση άλλων μορφών θεραπείας.