Χρόνιος Πόνος και Γνωσιακές ή/και Ψυχοπαθολογικές διαταραχές
Ο χρόνιος πόνος δεν είναι μόνο μια λειτουργική διαταραχή αλλά προκαλεί και δομικές τροποποιήσεις των νευρώνων στον εγκέφαλο ή σε όλα τα στοιχεία του σωματοαισθητικού συστήματος που εκφράζονται με διαταραχές της νευροπλαστικότητας (plasticity) τους, δηλαδή αλλαγή του φαινοτύπου τους. Ταυτόχρονα συμβαίνουν και προσπάθειες νευροαναγέννησης και επαναμυελίνωσης, αυτόματη δραστηριότητα και υπερευαισθητοποίηση νευρώνων (Voscopoulos C., et al. 2010).
Η ερμηνεία των φαινομένων αυτών δεν είναι εύκολη από παθοφυσιολογικής πλευράς. Μια από τις απόψεις που συζητούνται ερμηνεύει τα κλινικά ευρήματα ως εξής: Η συνεχής ροή έντονων ηλεκτρικών ερεθισμάτων στο κεντρικό νευρικό σύστημα, σε περιπτώσεις χρόνιου πόνου, έχει σαν αποτέλεσμα την διέγερση της μικρογλοίας των νεύρων, με αποτέλεσμα την μείωση της ντοπαμίνης. Η τελευταία αποτελεί μία από τις υπεύθυνες ουσίες του αισθήματος της απόλαυσης και της ευχάριστης διάθεσης στον άνθρωπο. Η μείωσή της έχει σαν αποτέλεσμα την εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων (Taylor A.M. Wetal. 2015, Catherine M., et al. 2015). Ακόμη η συνεχής διέγερση των συνάψεων στο κεντρικό νευρικό σύστημα, έχει σαν αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή νευροδιεγερτικών ουσιών, όπως το γλουταμικό οξύ, οι νευροκινίνες, οι προσταγλανδίνες κ.ά. Οι ουσίες αυτές όταν παράγονται σε αφθονία όχι μόνο διεγείρουν αλλά και καταστρέφουν τις συνάψεις και προοδευτικά ο εγκέφαλος υφίσταται έντονες και μη αναστρέψιμες βλάβες της εγκεφαλικής ουσίας. Η διαδικασία αυτή ονομάσθηκε διεγερσιμοτοξικότητα (excitotoxicity). Είναι γνωστές ήδη από πολλών ετών οι εργασίες της Apcarian και των συνεργατών της, που απέδειξαν κάνοντας μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου ότι σε άτομα με χρόνια οσφυαλγία, η φαιά ουσία μειώνεται προοδευτικά συγκριτικά με άτομα χωρίς οσφυαλγία και μάλιστα εάν ο πόνος είναι νευροπαθητικού τύπου, μειώνεται εντονότερα (ApkarianA.V., etal. 2004). Με αυτό τον τρόπο μπορεί να ερμηνεύσει κανείς και την μείωση της αίσθησης του πόνου σε άτομα με προχωρημένο Alzheimer. Δηλαδή «No Brain, No Pain» όπως συνηθίζουν να λένε σκωπτικά, για άλλους λόγους βέβαια, οι Αγγλοσάξονες.
Σε άλλη μελέτη χρησιμοποιήθηκε invivo, η λειτουργική MRI, για να αναζητηθούν γενικευμένες, τοπικές και δομικές βλάβες στον εγκέφαλο ατόμων που έπασχαν από χρόνια οσφυαλγία, χρόνια οστεοαρθρίτιδα γονάτων και σύμπλοκο περιοχικό σύνδρομο πόνου και τα ευρήματά τους συγκρίθηκαν με φυσιολογικά άτομα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι κάθε σύνδρομο πόνου έχει τις δικές του χαρακτηριστικές αλλαγές σε ένα τμήμα του εγκεφάλου και μόνο η χρόνια οσφυαλγία επηρεάζει το συνολικό όγκο της φαιάς ουσίας. Ακόμη η αναδιοργάνωση του εγκεφάλου είναι 6 φορές πιο αργή και 2 φορές πιο ευρεία σε περιπτώσεις χρόνιας οσφυαλγίας, συγκριτικά με περιπτώσεις πολύπλοκου περιοχικού σύνδρομου πόνου (BalikiM.N., etal. 2011).
Οι ασθενείς που πάσχουν από χρόνια οσφυαλγία παρουσιάζουν αύξηση τους άγχους, της κατάθλιψης και προβλήματα στη διαδικασία της μάθησης και της μνήμης. Η έρευνα μέχρι σήμερα έχει εστιασθεί σε πολλά σημεία του εγκεφάλου αλλά είχε αφήσει την περιοχή του ιππόκαμπου ανεξερεύνητη. Μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η συμπεριφορά που ελέγχεται από τον ιππόκαμπο, η πλαστικότητα των συνάψεων και η νευρογένεση ήταν παθολογική σε περιπτώσεις χρόνιου νευροπαθητικού πόνου. Το συμπέρασμα των ερευνητών ήταν ότι η μείωση του όγκου του ιππόκαμπου που παρατηρείται σε άτομα με χρόνια οσφυαλγία ίσως να ερμηνεύει της διαταραχές της μάθησης και της ψυχολογικής έκφρασης που έχουν τα άτομα αυτά (MutsoA.A., etal. 2012).
"Nothing begins, and nothing ends, that is not paid with moan; For we are born in other's pain and perish in our own."
James Kenneth Stephen