Ο πόνος του μέλους «φάντασμα».

"Μέλος φάντασμα" ονομάζεται το μέλος που έχει ακρωτηριασθεί, μετά από τραυματισμό ή χειρουργείο και ο ασθενής το αισθάνεται αλλά φυσικά δεν το βλέπει, σαν φάντασμα. Όταν μάλιστα το μη υπάρχον μέλος πονά, τότε ο πόνος χαρακτηρίζεται πόνος από μέλος «φάντασμα». Η συχνότητά του συνδρόμου είναι εντυπωσιακή. Έχει βρεθεί ότι το 60-80% των ασθενών που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό περιγράφουν ποικίλα συμπτώματα που πιστεύουν ότι προέρχονται από το μέλος που δεν υπάρχει (Sherman, R. A., etal., Pain 1984; 18: 83–95). 

Το φαινόμενο του μέλους «φάντασμα» δεν αφορά μόνο τα άκρα, μπορεί να εμφανισθεί και σε οποιοδήποτε άλλο μέλος του σώματος, το οποίο έχει ακρωτηριασθεί είτε μετά από τραυματισμό, είτε χειρουργικά, όπως πχ στην σκωληκοειδή απόφυση, στον οφθαλμό, στα δόντια, σε μαστεκτομή  κ.ά.

Παρ’ όλο που στο 80% των περιπτώσεων το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι ο πόνος, πολλές φορές ο ασθενής παραπονείται και για κνησμό, μούδιασμα, κάψιμο κ.ά. Μερικοί ασθενείς διαμαρτύρονται ότι αισθάνονται το ακρωτηριασμένο μέλος όχι μόνο ότι υφίσταται αλλά και ότι το μέγεθός του να είναι λίγο μικρότερο από το φυσιολογικό και ευρίσκεται και σε μια περίεργη θέση που τους προκαλεί πόνο. Τα χαρακτηριστικά του πόνου διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Πολλοί περιγράφουν ότι αισθάνονται κράμπες και άλλοι πόνο σαν ηλεκτρική εκκένωση ή σαν κόψιμο από μαχαίρι. Ο πόνος μπορεί να εμφανισθεί μερικές ημέρες, μερικές εβδομάδες αλλά και χρόνια μετά τον ακρωτηριασμό. Σε ένα μικρό ποσοστό των ασθενών ο πόνος είναι τόσο έντονος και ενοχλητικός που επηρεάζεται σοβαρά η ποιότητα ζωής τους και η ικανότητά τους για εργασία, με αποτέλεσμα την προσφυγή τους σε εξαιρετικά δύσκολες θεραπείες.

Ο πόνος του μέλους «φάντασμα» δεν έχει συνδυασθεί με την ηλικία, το φύλο, την φυλή, την θέση του ακρωτηριασμού, το αίτιο του ακρωτηριασμού, δηλαδή αν πρόκειται για ατύχημα ή νόσο. Για πολλούς οι ψυχολογικοί παράγοντες όπως και οι μεταβολές της υγρασίας και της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, μπορεί να μην είναι αιτίες εκδήλωσης του συνδρόμου αλλά σίγουρα επιτείνουν τα συμπτώματα (Sherman, R., C. etal.,  Pain 1987;28: 285-295).

Ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός του πόνου από μέλος «φάντασμα»  είναι λογικό να αφορά και το περιφερικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα και ιδιαίτερα τον εγκέφαλο.